Charles Darwin was expert in de biologie, de ecologie en de geografie. Hij was autodidact. Het lijkt wel dat we, naarmate we meer kennis krijgen van Darwins kennisgebieden, er steeds verder vanaf komen te staan. Sterker nog; door onze verslaving aan welvaart vernietigen we veel van wat onze planeet op eigen kracht voort heeft gebracht.

Voor mij is Darwin een heel relevante managementgoeroe. Een goeroe van de oude stempel. Heel anders dan de huidige goeroes die bestaan uit bekwame bedrijfskundigen en mondige marketeers. Deze hebben de laatste jaren hun mond vol met woorden als veerkracht, wendbaarheid en zelfs, het uit de Engelse taal geïmporteerde, ‘Agile’.

Wat al deze managementtermen gemeen hebben is dat ze iets verdoezelen. Ze onttrekken iets aan het zicht omdat we er een grote hekel aan hebben. Sterker nog, we zijn er bang voor. Een woord dat nooit en te nimmer het thema van een best-sellend managementboek zal worden. Ik heb het over het woord, onzekerheid.

Al een paar jaar lang dient zich bijna maandelijks een nieuwe crisis aan. Crises waarop we in toenemende mate de antwoorden schuldig moeten blijven. We lijden aan crisis-inflatie omdat alles lijkt vast te lopen. Elke maand groeiende onzekerheid dat steeds vaker tot chaos leidt. Welke Rotterdammer schreef hier zo’n tien jaar geleden ook al weer een bestseller over? Was het een managementboek of niet? We kunnen niet zeggen dat we het niet aan zagen komen.

Denk aan onze boeren. Onze boeren zijn zo goed geworden door voortdurend mee te buigen met kansen en bedreigingen. Toen er na de oorlog meer voedsel nodig was, groeiden de bedrijven. Toen de grond inefficiënt lag, gingen ze ruilverkavelen. Toen arbeid te duur werd, gingen ze mechaniseren. Toen de regulering toenam, gingen ze registreren. Toen het melkquotum verdween, gingen ze nog meer investeren. Toen we meer vrije tijd kregen, gingen we bij de boer kamperen. Voortdurend anticipeerden de boeren op veranderende omstandigheden. Dat leverde ons land de beste boeren van de wereld op. Sommige boeren transformeerden van mensen die met de natuur leefden tot manager, operator en boekhouder.

Tot recentelijk de motivatie van de boeren van de kaart werd geveegd. Letterlijk door een kaartje. Dit laatste wakkerde de emoties aan. Want zoals we onze regering kennen was de boze boodschap verpakt in kille ambtelijke taal. Geen enkele compassie voor de boer wiens beroep een manier van leven is. Al eeuwenlang. Niet echt sympathiek van onze regering. Maar we hadden het kunnen weten na Groningen en de Toeslagen.

Het grootste verwijt dat (vooral jonge) boeren de regering maken is een gebrek aan perspectief. Perspectief is iets dat je van een regering zonder visie ook niet mag verwachten. Zeker niet als de leden van de regering zich gedragen als boekhouders. Die geen strategische keuzes maken en niet om kunnen gaan met onzekerheden. Dat hebben ze nooit geleerd. De boeren moeten ergens mee stoppen maar weten niet wat er voor in de plaats komt. Begrijpelijk en menselijk dat dit moeilijk te verteren is. Geweld is echter nooit een oplossing.

Ondernemers gaan zelf op zoek naar nieuwe kansen. Nieuwe manieren om geld te verdienen. Om het werkplezier en levenskwaliteit te behouden. Ondanks de regering van dienst. Maar als boeren geen ondernemer zijn, hebben ze in elk geval kennis van de natuur waarmee ze werken. De managementtheorie van Darwin is gebaseerd op dezelfde natuur. ‘Niet de sterkste of de slimste zal overleven maar degene die zich voortdurend weet aan te passen aan veranderende omstandigheden.’

‘Dat deden de boeren toch?’, hoor ik je zeggen. Dat klopt. Maar ze hebben gespot met de wetten van dezelfde natuur. Aangemoedigd door de politiek, de afnemers, de banken, de leveranciers en de subsidieverstrekkers zijn ze steeds meer van hetzelfde gaan doen. Ze putten de natuur en onze aarde uit en luidden daarmee het eind van hun vak in.

En hiermee is er een eind gekomen aan de lineaire groei van het boerenbedrijf. Tijd voor een ander model dat evenveel terug geeft aan de aarde dan dat het eraan onttrekt. Dat past bij de consumptie van een land, niet van een continent. Dat respect heeft voor de draagkracht van de bodem en dat bijdraagt aan een duurzaam leefklimaat. Lineaire groei maakt plaats voor circulaire bloei. We hebben onze boeren nog hard nodig.

Als je geen keuzes maakt, wordt er voor je gekozen. Daders worden prooien doordat er nieuwe bedreigingen opdoemen. Voor deze natuurwetten heb je geen managementboeken nodig. Darwin kon er ook niet op terugvallen. Doe mij, in plaats van zo’n managementboek, maar een Donut uit de bakkerij van Kate Raworth. Gemaakt met graan van de boer uit het dorp, gebakken door zijn broer die zich om heeft laten scholen tot bakker.