In ‘Hier kom ik weg’ schrijf ik over een VWO leerling die in een TV programma zich laatdunkend uitlaat over de mensen in Zuidoost Drenthe. Hij raakte mij met z’n opmerkingen waardoor ik in de pen klom.

‘Gaat het stuk over Zuidoost Drenthe, of gaat het over jou?‘, vroeg Jeanette me in een zoomsessie. Deze vraag zette me aan het denken. Wat de jongen zei ging over de mensen in de regio. Dat ik er door werd geraakt zegt iets over mij. Ik ging op zelfonderzoek uit en neem jullie hier een stukje in mee.

M’n vader vond me eigenwijs. Tegendraads, een lastig kind die altijd alles ter discussie stelde. Mijn moeder had haar handen vol aan me en wist zich vaak geen raad met mijn gedrag. Op school kon ik moeilijk meekomen. ‘We weten niet wat we met deze jongen moeten’, hoorde ik de leraar zeggen. Elk jaar met de hakken over de sloot naar de volgende klas. Na de basisschool was het dan ook geen verrassing dat het de LTS werd. ‘De ITO kan altijd nog’, vulde de hoofdmeester aan. ‘Het wordt nooit wat’, galmt het nog altijd door m’n hoofd.

Er was ook veel liefde thuis maar het oordeel over mijn gedrag was er altijd. Van mensen die ‘boven mij stonden.’ ‘Het is niks, we mogen van geluk spreken als het nog wat wordt.’ Ik voelde dat ze er naast zaten. Daardoor had ik niet altijd respect voor het gezag. Vaak stelden deze mensen me teleur. Zij vulden, bewust of onbewust, niet de positie in die van ze verwacht mocht worden of die ik nodig had. Niemand leek nieuwsgierig hoe het kon dat ik mij niet gedroeg zoals andere kinderen. Waarom werd ik ‘dom’ gehouden?

Ik herinner me dat ik eens met drie HAVO/VWO meiden uit het dorp opfietste. Ze maakten een compliment over mij babyblauwe bodywarmer. Verlegen antwoordde ik; ‘oh, maar die heb ik al geruime tijd hoor.’ De meiden barstten in lachen uit. ‘Geruime tijd’, was nou niet bepaald iets wat iemand van het dorp zei. Maar ik wilde een goede beurt maken, niet dom over komen. Ik wilde er graag bij horen want de afstand voelde onoverbrugbaar.

Rond m’n 40ste begon ik aan een postacademische opleiding. Ik rondde deze succesvol af. Als je twee van deze opleidingen zou afronden, dan kon je een versneld MBA traject doen. Een MBA titel staat goed op je CV. Maar al snel na afronding van de eerste opleiding kreeg ik te horen dat ik niet in aanmerking kwam voor dit versneld traject. Mijn vooropleiding was te laag en voldeed niet aan de voorwaarden. Ik was helemaal niet van plan om een MBA te halen maar deze opmerking deed pijn. Ik was aan het inhalen wat ik had gemist waarbij het verleden me bleef achtervolgen. Een paar jaar later rondde ik een tweede postacademische leergang af. Die MBA mochten ze in hun zak houden. Ik had een eigen plan.

‘Je hebt het ver geschopt. Daar zag het toch niet naar uit vroeger?’ Ik trof m’n buurmeisje op het Hello Festival in Emmen. We woonden tot onze 17e of 18e in dezelfde straat en gingen naar de dezelfde basisschool. Zij kon goed leren. Ooit vroeg een neef of ik het jammer vond dat mijn vader door z’n dementie niet bewust had meegemaakt dat ik directeur ben geworden. ‘Wat zou hij trots geweest zijn’, vulde hij aan.

Ik weet me geen houding te geven als mensen dit soort dingen tegen me zeggen. Waarom? Ze zien het resultaat maar niet de weg die ik af heb moeten leggen. Ze voelen niet de eenzaamheid en onzekerheid die ik voelde en soms nog voel.

De VWO leerling op TV had een open zenuw geraakt door mij laagopgeleid te noemen. Hij bracht me even terug naar m’n basisschooltijd. Lang genoeg om de pijn van toen te voelen. Hij ging er aan voorbij dat een dubbeltje soms een kwartje kan worden. Dat ik een lange weg had afgelegd en door hard werken het ‘juk van de vermeende laagopgeleide en kansarme mensen’ uit de regio had afgeschud. En, ik zelf ontdekt had waarom het allemaal zo moeizaam verliep op de scholen in m’n jeugd.

Voor de zoomsessie las ik in de NRC een prachtig artikel over ‘Het neurodivergent brein.’ Bij neurodivergent moet je denken aan mensen met autisme, dyslexie, dyscalculie, ADHD, ADD, hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit.

‘Neurodiverse mensen zijn vaak degenen die een revolutie teweegbrengen. Zij stappen van de trein af en laten zien dat het ook anders kan. Ze hoeven niet eerst nog analyses te maken en rapporten op te stellen en dan stapje voor stapje naar verbetering toe, nee, zij zien meteen de oplossing.’ Ze hebben een intrinsieke gedrevenheid en nemen veel waar, zijn creatief, innovatief en diep betrokken en maken zich nieuwe gebieden snel eigen.’ Aldus de schrijfster.

Ze vervolgde heel herkenbaar: ‘Je kunt ervan uitgaan dat alle neurodiverse mensen een knauw van vroeger hebben. De hele schoolperiode is moeizaam, want daar moesten ze al in een systeem passen dat niet op hen is ingericht. Ze worden als minder gezien en leren zichzelf ook zo zien.’

Voor mij was hiermee de cirkel rond. Wat leek op kritiek op mijn geboortegrond, ontving ik als kritiek op mijzelf. De pijn was de pijn van het niet willen of kunnen zien van mensen die er verstand van zouden moeten hebben. De pijn is het best te vergelijken met de pijn van eenzaamheid. Dat niemand nieuwsgierig was naar de oorzaak van mijn slechte schoolprestaties verwonderd mij nog steeds. Vandaar dat ik zo blij ben met het artikel in de krant. Er lijkt meer aandacht te komen voor neurodiverse mensen. Het gevoel van gezien worden verdrijft langzaam maar zeker de pijn van de eenzaamheid.

‘Waarom deel je dit met de hele wereld?’, vragen jullie je misschien af. Voor mezelf. Om verder te kunnen groeien. Voor de jongeren. Dat ze zich niet alleen hoeven te voelen. Voor ouders die het gedrag van hun kinderen niet begrijpen. Zoek hulp en ondersteuning, heb geduld. Voor mensen in het onderwijs, in bedrijven en in de samenleving. Wees nieuwsgierig, zie neurodivergentie als een kwaliteit, het leidt tot meer kwaliteit, betere inzichten en slimmere oplossingen.

Kijk op deze manier naar jezelf, je leerlingen, je buren en je collega’s. Vaak komen ze van ver. Gun ze hun eigenheid. Je doet de persoon, het gezin en de samenleving er een groot plezier mee.

Is het de reis of is het de bestemming? Aan de bestemming kun je de reis, die iemand heeft afgelegd, moeilijk afleiden. Blijf daarom nieuwsgierig naar je eigen reis en die van een ander. Het kan ons allemaal veel brengen.