‘Hier ligt het werk voor de deur’, schoot er door m’n hoofd toen ik langs een zwervende man fietste. Hij lag op een bankje in de zon voor een overheidsgebouw in de buurt van het Duitse parlement. We waren een weekend in Berlijn. We zouden met vrienden naar een concert van Herbert Grönemeyer gaan. Mijn favoriete singer/songwriter die de temperatuur van de tijd als geen ander weet te vatten in ware woorden met mooie melodieën. Maar zowel de artiest als de vrienden waren geveld door het virus waarvan we dachten dat het uit ons leven was verdwenen. Niet dus. Daarom alle tijd om deze fantastische stad per fiets te verkennen.

Een dakloos mens voor de deur. Werk aan de winkel. Hoe loop je als politicus of ambtenaar langs een bankje waarop een dakloos mens de dag door brengt? Ooit, aan het begin van mijn rol als bestuurder sprak ik een oud wethouder. Over de rol van bestuurder. Ik vond het mooi wat hij zei: ‘Als je iets ziet dat je raakt, en je gaat er over, dan moet je er iets mee. Dan heb je er kennis van genomen, moet je op je gevoel af gaan en in actie komen. Dan kun je niet wegkijken want dan kom je jezelf tegen en heb je geen verhaal als je er op bevraagd wordt.’ Het verhaal van Petrus en de hemelpoort. Wat is je verhaal als je daar eenmaal staat?

Afgelopen week sprak ik Peter Leenhouts. Peter en ik hebben elkaar leren kennen in de periode dat de Rabobank een leefbaarheidsproject initieerde in Zuidoost Drenthe. We waren beiden projectleider. Later kreeg Peter een rol in een experiment om mensen met een zwervend bestaan in de gemeente aan een dak boven het hoofd te helpen. Ik schreef al eens een kerstverhaal over het werk van Peter. Peter is ernstig ziek en bij tijd en wijle afhankelijk van hulpverleners.

Peter verwonderde zich erover dat organisaties, in de verschillende gezondheidsdomeinen waar hij als patiënt mee te maken heeft, soms zo slecht samenwerken. Ook benoemde hij dat een aantal professionals wel het verschil voor hem wisten te maken. Die uitgingen van zijn situatie en niet van de beperkingen die de individuele-geldstromen-volgende zorginstellingen boden. Integraal werken zou een consultant dit noemen.

Peter en ik zijn de fase voorbij dat we ambitie hadden om het zorgsysteem te veranderen. Hij heeft iets anders aan zijn hoofd, ik heb al leuk werk. Maar we stelden onszelf wel de vraag hoe het kan dat sommige professionals het zo goed doen. Voor de patiënt in dit geval. Wat maakt het dat ze, ondanks een krakend en piepend stelsel, toch het verschil maken? Kunnen ze dit volhouden? Is het afhankelijk van de persoon of zijn ze gewoon handig met regels? Hebben ze directe toegang tot mensen met invloed? Kunnen ze toveren?

Ik denk dat deze mensen de wetten, regels en protocollen kunnen dromen. Ze verzetten zich er niet tegen; ze werken er mee. Ze zijn niet de zorg in gegaan uit alleen liefde voor mensen in kwetsbare situaties; ze snappen ook wie de rekening betaalt. Ze weten wie je moet bellen als de kassabon dreigt vast te lopen. Maar deze mensen doen ook niet moeilijk. Ze zien als er iets niet goed dreigt te gaan. Vinden dat ze er iets mee moeten. Handelen en zien later wel hoe ze dit in de kassa geregeld krijgen.

Deze mensen weten ook dat het wegnemen van een belemmering, voor de patiënt, de weg opent tot herstel. Dat je een problematische schuld beter kunt aflossen zodat de stress uit een gezin verdwijnt en vader behandeld kan worden voor z’n losse handjes. Dat je iemand met een problematische schuld niet z’n auto moet verkopen omdat de kans op een baan hiermee wordt verkleind en de schuld dus nooit zal verdwijnen. Dat je als verpleegkundige beter een uur aan het bed met een patiënt kunt zitten kletsen zodat bepaalde dure medicijnen met rare bijwerkingen niet nodig zijn. Dat je als huishoudelijke hulp met je klanten boodschappen gaat halen in plaats van elke week het bed verschoont. Dat het beter is voor je dochter haar stofwisseling dat de zorgmedewerkers dagelijks een ommetje met haar maken in plaats van 7 keer per week met haar te douchen.

Er is maar één instantie in ons land die haar bestaan ontleent aan efficiency en doelmatigheid. Dat is het Centraal Justitieel Incasso Buro in Leeuwarden. Maar niemand vindt deze organisatie sympathiek en iedereen probeert haar te mijden.

Laat dit een les zijn voor iedereen die rendement boven levenskwaliteit stelt. Die rechtmatigheid belangrijker vindt dan rechtvaardigheid. Die de inhoud van de functieomschrijving, de opdracht of het contract leidend vindt en niet de ambitie om te doen wat nodig is.

Die de andere kant op kijkt als ze langs een bankje lopen waarop een dakloos mens rustig ligt te slapen. Omdat ze vinden dat ze er niet over gaan.