Heb je door hoe vaak je dit zegt? Tegen je kinderen bijvoorbeeld? Of, tegen die mallotige vriend of vriendin? Je zult het maar heel vaak te horen krijgen.

De woningcorporaties in de gemeente Emmen (Woonservice, Lefier en Domesta) zijn een gezamenlijk onderzoek gestart naar de mensen die ‘beschermd wonen.’ Deze mensen wonen nu met meerdere mensen in een gebouw waar begeleiding aanwezig is. Het zijn mensen zoals jij en ik. Deze mensen hebben te dealen met een psychische aandoening, een verslaving of met een verstandelijke beperking.

Er is de afgelopen jaren al fors bezuinigd op de zorg voor deze mensen. En, alsof dit nog niet genoeg is, dienen verdere bezuinigingen zich alweer aan. Als woningcorporaties zijn we betrokken bij deze transitie. Van ons wordt verwacht dat we mensen uit beschermde woonvormen in laten stromen in de wijk. Van ons wordt verwacht dat we huizen beschikbaar stellen.

De ervaring leert ons dat op eigen benen staan niet van zelf gaat. Het is een proces van vallen en opstaan. Dit geldt voor iedereen die het huis uit gaat en dus ook voor mensen die nu nog ‘beschermd wonen.’ Als corporaties vinden we het belangrijk dat deze mensen een eerlijke kans krijgen. Dat ze voldoende ondersteund worden om op eigen benen te staan. Maar ook dat wij kunnen rekenen op ondersteuning vanuit de zorg als het even tegen zit. Wij zijn namelijk geen hulpverleners.

Als je de beleidsnota’s bekijkt dan gaat het om de kille cijfers. Over indicaties, aantallen, budgetten, taakstellingen en zorgzwaartepakketten. Wij zijn eigenlijk wel nieuwsgierig naar de mensen achter die kille cijfers. Wie woont er nou beschermd? Wij willen ons ook voorbereiden. Wij vinden het ook belangrijk dat mensen op eigen benen kunnen staan. Dat ze zich snel thuis voelen. Dat ze op een plek komen te wonen waar ze welkom zijn. Dat ze goed en snel hun weg weten te vinden. We willen er kunnen zijn als het nodig is.

Vandaar het onderzoek.

We hebben ervoor gekozen om het onderzoek een antropologisch karakter te geven. Gewoon in gesprek met de mensen en luisteren. Geen vragenlijstje of vinktabel. Nee, luisteren wat de mensen bezighoudt. Uitgevoerd door deskundigen uiteraard.

Bij een tussentijdse terugkoppeling na 15 gesprekken schrok ik van een rode draad in de gesprekken. Niet zo zeer van het voor de hand liggende, zoals: ‘Mensen in beschermd wonen zijn net zo verschillend als jij en ik. De één woont graag in de stad, de andere op het platteland. De één maakt direct contact met de buren, een andere vindt dat lastig. De één heeft een blakend schoon huis en de ander steekt z’n tijd liever in z’n hobby.’

Nee, ik schrok vooral van het volgende: Er is één groot verschil met mensen die al hun hele leven op eigen benen staan. Mensen uit beschermd wonen zijn de hele dag bezig met ‘normaal’ doen. Ze willen zijn zoals jij en ik. Als ze ‘normaal’ doen, dan gaat het namelijk goed met ze. Althans, dat vindt de samenleving. Als ze ‘normaal’ doen, dan volgt er een beloning.

De hele dag op je hoede.

Als je even verslapt zijn je kansen op een ‘normaal’ leven verkeken. Ik word er al moe van als ik eraan denk. Soms, aan het eind van een werkdag, ben ik doodmoe. Doodmoe omdat ik de hele dag iets heb gedaan waar ik van nature moeite mee heb. Stilzitten is zoiets. De hele dag binnen zitten, ook zoiets. Of, niet uitgedaagd worden. Of, de hele dag luisteren naar mensen die, voor mijn gevoel, op halve snelheid lijken te leven. Doodmoe word ik ervan. Maar toch doe ik het omdat het van me verwacht wordt.

Ik doe ook wel eens ‘normaal’ dus!

En dan heb ik, voor zover ik weet, geen psychische aandoening, verslaving of een beperking. Wat doen we mensen aan die dit wel hebben? We overvragen ze dus eigenlijk continue.

Want naast ‘normaal’ doen moeten ze letten op hun medicatie. Moeten ze de afspraken met hun ondersteuners in de gaten houden. Moeten ze rekeningen betalen. Moeten ze toeslagen aanvragen. Moeten ze een zorgverzekering afsluiten. Moeten ze een energieleverancier kiezen. Moeten ze aangifte doen bij de belastingdienst. Moeten ze een uitkering aanvragen. Moeten ze gemeentelijke inkomensondersteuning aanvragen. Moeten ze een WMO-indicatie aanvragen. Moeten ze de eigen bijdrage aan het CAK betalen. Moeten ze verkopers met gratis iPad’s aan de deur van zich af slaan. Moeten ze de agressieve marketing van de Postcodeloterij weerstaan.

Ze moeten dus ook heel veel dingen die wij niet moeten. Ik zou er een burn-out van kunnen krijgen.

En dan verwachten wij dat dit allemaal in één keer lukt. Wetende dat de zorg zich beperkt tot het eigen domein. Dat de buren zich afvragen hoe dit allemaal goed kan gaan.

Als je de verhalen van de mensen hoort weet je dat een huis niet het enige is dat ze nodig hebben. Dan weet je dat de mensen op gang geholpen moeten worden met het wonen in een eigen huis. Dan weet je ook dat je af en toe moet helpen met het bevredigen van de bureaucratie. Dan realiseer je je dat een baan of andere zinvolle dagbesteding kan helpen in de structuur en het verlichten van de zorg.

De eindconclusies van het onderzoek zijn nog niet voorhanden. Ik weet wel al dat een huis alleen niet genoeg is om deze transitie te laten slagen. Zullen wij als organisaties ‘abnormaal’ goed ons werk blijven doen zodat deze mensen een eerlijke kans krijgen?

maart 2020, bert.moormann@ziggo.nl