Een waarschuwing vooraf. Ik ben geen expert. Maar ik weet van het bestaan van een klok en van een klepel. Dat is voorlopig voldoende om verstandige besluiten te kunnen nemen. Thuis en op het werk. De echte experts laat ik graag adviseren voordat ik m’n handtekening onder een investeringsvoorstel, een beleidsstuk of een privéaankoop zet.

Ik maak me zorgen om de gezondheid van onze cv-ketel. Ze is 15 jaar. Een leeftijd waarop je je moet voorbereiden op een afscheid. Je kunt geluk hebben dat de ketel nog een aantal jaren ons allemaal verwarmt maar het kan ook morgen afgelopen zijn. Vorig jaar kreeg onze trouwe vriendin nog een orgaan gedoneerd omdat het toen al leek afgelopen. Gelukkig knapte ze daar enorm van op en draait ze weer volop mee.

Omdat ik niet op eerste kerstdag tot de ontdekking wil komen dat er echt geen leven meer in is te krijgen vervang ik de ketel liefst preventief. Maar wat kies je dan in deze tijden?

Als vandaag mijn cv-ketel het begeeft, waarmee vervang ik dit apparaat?

Op dit moment is een nieuwe cv-ketel het goedkoopst. Zowel in aanschaf als in het gebruik. Maar we gaan toch van het gas af en de nieuwe ketel moet toch zeker weer 15 jaar mee? En de belasting op gas gaat toch omhoog? Dat zou kunnen. Dat weten we nog niet. Wat wel zeker is, is dat we van het Gronings gas af gaan. De gemeentelijke energie-transitievisie bepaalt uiteindelijk op welke manier ik mijn huis ga verwarmen. Wanneer? Dat moet dit jaar duidelijk worden.[1] Overschakeling op eventueel een andere energievoorziening volgt in het komend decennium.

Op termijn kan het daarom zijn dat ik m’n huis in de toekomst verwarm met stroom, met aardwarmte uit de buurtcentrale, met biogas uit de bestaande gasleiding, met waterstof uit de bestaande gasleiding, met restwarmte van de fabrieken op het industrieterrein, met Russisch aardgas of met een combinatie van deze mogelijkheden. Wie het weet mag het zeggen.

En omdat ik zelf de kosten van de aanschaf én de kosten van het onderhoud én van het verbruik moet betalen wordt het er niet makkelijker op. ‘Had ik maar een huurhuis’, verzucht ik op zo’n moment. Dan hoefde ik me alleen maar druk te maken om de kosten van het verbruik.

Want waarom moesten we ook alweer van het gas af?

Om te voorkomen dat Venlo, Doetinchem, Almelo, Emmen en Veendam badplaatsen worden moet de uitstoot van broeikasgassen omlaag. De aarde warmt op. De zeespiegel stijgt. Het klimaat verandert drastisch. Dit begint niet in 2030. Dit is nu al volop aan de gang.

Dit betekent letterlijk; stoppen met het verbranden van dingen die uit de aarde gehaald worden. Er is een wet en een akkoord waardoor we onze huizen anders moeten verwarmen. De klimaatwet en het klimaatakkoord[2]. De Klimaatwet heeft als doelstelling om in 2030 49% minder CO2 uit te stoten dan in 1990.

Van het gas af is geen doel [3] maar een middel. Bedoeld om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Dus niet alleen omdat het gas steeds schaarser wordt en omdat de aarde ervan gaat trillen. Door te stoppen met het verbranden van gassen of andere materialen voorkomen we dat alleen nog maar in de oostelijke helft van ons land fatsoenlijk gevoetbald kan worden. Een doemscenario dat niet direct enthousiasme opwekt. De gemiddelde huiseigenaar krijgt er geen energie van zeg maar. Laten we dan stoppen te zeggen dat we van het gas af moeten. We moeten in snel tempo minder CO2 uitstoten. Dit kan door zelfs nog een tijdje gas te gebruiken terwijl we fors isoleren.

Maar draagt verduurzaming van mijn huis wel voldoende bij aan het halen van de klimaatdoelen?

Helaas. Zeer beperkt. Slechts 10% van alle CO2-uitstoot komt van ons als bewoners. De grootste veroorzakers [4]  van broeikassen in ons land zijn de industrie, de energiecentrales en het vervoer. Maar liefst 80% van alle CO2-uitstoot kwam in 2019 van deze sectoren. De focus in reductie van de uitstoot zou dus hier moeten liggen. Hier kan snel de meeste winst gemaakt worden.

Wat kan ik dan doen met mijn koophuis uit 2006?

Eerst kieren dichten en isoleren zover het kan. Alle warmte die je niet verliest door goede isolatie hoef je niet op te wekken. Levert geen uitstoot van CO2 op. En hoef je dus ook niet te betalen. Isolatie kun je in theorie terugverdienen. Dit is afhankelijk van het type huis dat je hebt en de ontwikkeling van de prijzen van energie. Maar hier begint het. Dus investeer in het isoleren van je huis dan zit je altijd goed. Even geen nieuwe keuken, badkamer of caravan. Een investering in een warme jas voor je huis is op dit moment het beste dat je kunt doen. Voor jezelf en de generaties na ons. De keuze voor een installatie stel je lekker nog een tijdje uit. Stop het geld in het isoleren van de vloer, de muur en het dak van je huis of in de aanschaf van zonnepanelen (als je dak het kan dragen). Isoleer niet te veel want ook de productie [5] van isolatiemateriaal veroorzaakt CO2. Kies daarom bij voorkeur een natuurlijk product als je de mogelijkheid hebt.

Let wel op dat je goed blijft ventileren en dat je hierdoor niet te veel warmte verliest. Dit kan bijvoorbeeld met een warm-terugwin-installatie (WTW).

Hoe we ons huis over een paar jaar gaan verwarmen?

Dat ligt er aan waar je woont. Woon je in de stad dan is stadswarmte aannemelijk. Dan heb je geen ketel of pomp maar een warmtewisselaar thuis die de warmte uit het net overbrengt op het net in je huis. Koken doe je op stroom. Warm water op stroom of via een zonneboiler die op temperatuur wordt gehouden. Stadswarmte of een warmtenet kan gevoed worden door restwarmte van een fabriek of warmte die op een duurzame manier is opgewekt (geo-thermie of anderszins.) Dit systeem is qua onderhoud erg voordelig. Op dit moment heeft een warmtenet het imago van een monopolie.  Er wordt nagedacht over een marktvorm waarbij de afnemer meer keuzevrijheid krijgt.

Heb je een goed geïsoleerd huis (beter dan label B) dan is een warmtepomp een logische keuze. Deze werkt op stroom. Heb je zonnepanelen dan is het ook nog eens uiterst voordelig zolang je je opgewekte stroom mag verrekenen met je verbruik. (salderingsregeling[6]) Koken doe je op stroom evenals de warm water voorziening. Warmtepompen zijn duurder op het gebied van onderhoud dan traditionele cv-ketels. Ook kan het zijn dat je je radiatoren moet vervangen omdat warmtepompen een lagere temperatuur afgeven dan de oudere cv-ketels.

Als tussenvorm heb je ook nog een combinatie tussen een gasketel en een warmtepomp. Een hybride ketel. Je verwarmt op stroom en de gasketel springt bij als het koud is en voor het verwarmen van water. Hiervoor heb je nog wel een gasaansluiting nodig waarvoor je ook vastrecht betaalt. Het is een redelijk slimme aanschaf op dit, onzekere, moment waarbij je verzekerd bent van comfort. Ook bij een iets minder geïsoleerd huis. Maar ook hier geldt; des te beter je huis is geïsoleerd des te beter de hybride warmtepomp functioneert. Lees een lagere energierekening en minder uitstoot.

En hoe zit het dan met waterstof of biogas?

Iedereen droomt ervan om te blijven verwarmen met een cv-ketel. Dit kennen we en is vertrouwd. Ook de gasleidingen die in de grond liggen kunnen dan mogelijk weer gebruikt worden. Het ideaalplaatje zou je denken.

Biogas voor thuis?

Biogas zou in bepaalde lokale situaties een uitkomst kunnen zijn waarbij bv boeren gas produceren uit mest of uit de vergisting van biologische materialen zoals bv mais. Voor de CO2-reductie helpt het ons amper. De broeikasgassen uit mest worden opgevangen en later verbrand. Ook de beschikbaarheid van voldoende biogas op het moment dat we het nodig zijn is onzeker. Helemaal als de veestapel verder wordt afgebouwd waar momenteel sprake van is. En omdat het een hoge verbrandingswaarde heeft zou het slimmer zijn om biogas in de industrie te gebruiken dan thuis. De restproducten van vergisting kunnen schadelijk zijn in sommige gevallen. Deze moeten we dus alsnog verbranden in een verbrandingsoven. Ook op het gebied van biogas wordt driftig geïnnoveerd[7]. Maar voor lage temperatuur, thuistoepassingen zou ik het niet inzetten. Biologisch vlees en lokaal verbouwd voedsel voor een eerlijke prijs eten is lekkerder. Hiermee doe je jezelf plezier en help je de boeren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

Waterstof is hot op dit moment.

Maar het is niet nieuw. Het wordt al decennialang gebruikt voor de productie van kunststoffen, vezels, chemische producten, medicijnen, kunstmest en om olie te raffineren. We kennen grijze, blauwe en groene waterstof. Grijze waterstof wordt gemaakt [8] van aardgas. Blauwe ook maar de CO2 die vrijkomt bij de productie ervan wordt opgeslagen[9]. Groene waterstof ontstaat door elektrolyse waarbij groene stroom van windmolens, zonnepanelen en waterkracht wordt gebruikt. Groene waterstof is een logische vervanger voor aardgas en grijze waterstof in de industrie.

De industrie is voor ca. 30% verantwoordelijk voor de uitstoot van CO2. Wij consumenten slechts voor 10%. Daarom ligt het voor de hand om de vuile (grijze) waterstof in de industrie te vervangen door schone (groene) waterstof. En de groene waterstof niet te gebruiken voor het verwarmen van onze huizen.

Waterstof als brandstof voor je cv-ketel is ook niet slim omdat het 4 keer zoveel stroom [10] vraagt als een warmtepomp. Dus voor één huis verwarmd met waterstof kun je vier huizen verwarmen met een warmtepomp. (door verliezen bij de productie en door transport)

Tel daarbij op dat we achterlopen met de productie van groene stroom. Plus dat ons land wellicht te traag [11] is om alle benodigde stroom op een groene wijze op te wekken. Ook als het niet waait, of de zon niet schijnt, hebben we stroom nodig. We ontkomen er misschien niet aan om een deel van onze behoefte in te kopen. Daarom is het slim om prioriteiten te stellen aan het doel waarvoor we de schaarse groene stroom inzetten.

Uiteraard verandert dit plaatje als we erin slagen om op een veel slimmere manier groene waterstof te produceren. De huidige techniek is ouder dan 50 jaar en stamt uit een tijdperk waarin we dachten dat olie en gas onuitputtelijke bronnen waren en we de nadelige gevolgen in de vorm van CO2 uitstoot niet kenden. Er is op korte termijn nog geen zicht op de introductie van nieuwe productiemethodes voor waterstof hoewel de TUe, VDL en Demcon recentelijk aankondigden [12] hier werk van te maken. Het zal naar verwachting nog wel even duren voordat we hier de vruchten van kunnen plukken.

Niet alle leidingen zullen waterstof kunnen transporteren. Het is een vluchtig gas dat hogere eisen stelt aan de dichtheid van leidingen, aansluitingen en transportstations. En, niet onbelangrijk, de branders in onze cv-ketels moeten worden vervangen. Dus veilig en efficiënt overschakelen van aardgas naar waterstof voor de thuissituatie ligt in vele opzichten de komende 10 tot 20 jaar niet voor de hand.

Je hebt de hout, en pellet-kachels gemist in mijn betoog.

Verbranden van hout geeft fijnstof, het stinkt en levert beperkt reductie op van CO2-uitstoot. Naast ruzie met je buren help je onze volgende generaties er ook nog eens niet mee. Laten we het hout vooral gebruiken om nieuwe huizen mee te bouwen.

Wat ik zou doen als ik de minister zou zijn die erover gaat?

Alle ballen op reductie van de energievraag die op korte termijn zijn te realiseren. Lees isoleren.

Tegelijkertijd zou ik fors investeren om de productie van groene stroom te versnellen. Door de meest vervuilende centrales te sluiten en stapsgewijs over te stappen naar eigen productie van groene stroom en door import uit stabiele democratieën.

Vervolgens zou ik de productie van groene waterstof voor de industrie stimuleren. Misschien wel te versnellen door de prijs van de uitstoot van een ton CO2 door de industrie verhogen. Of als overheid garant te gaan staan voor de industrie door te anticiperen op deze hogere prijzen. Zodat het aantrekkelijker wordt om te investeren in duurzamere productieprocessen. Misschien moet je de energie wel gratis maken voor de industrie en alleen de uitstoot van CO2 belasten. Dan wakker je innovatie pas echt aan.

De huiseigenaren zou ik vooral stimuleren om te isoleren. De 8 miljoen huizen zijn verantwoordelijk voor slechts een tiende van alle uitstoot. Maar ook onze huizen moeten klaar gemaakt worden voor de energietransitie. Particuliere eigenaren, zoals ik, bezitten 2 van de 3 huizen in ons land. Daar waar de corporaties meters aan het maken zijn met de verduurzaming van hun bezit blijft de particulier achter. Hoe kun je particuliere huizenbezitters bewegen om bij te dragen aan de energietransitie?

• Bedenk een hypotheekconstructie [14] waarbij het erg aantrekkelijk wordt om bij te lenen voor isolatie;
• Schaf ook de erf, en schenkbelasting af als kinderen de erfenis of gift van de ouders gebruiken voor het isoleren van hun huis;
• Verhoog de overdrachtsbelasting van een slecht geïsoleerd huis. Deze verhoging kun je terugverdienen als je binnen drie jaar na aanschaf het huis maximaal geïsoleerd hebt;
• Maak de energieprestatie van een huis onderdeel van de waardebepaling. Dus een goed geïsoleerd huis wordt meer waard, een slecht geïsoleerd huis minder;
• Pas de hypotheekregels aan. Bijvoorbeeld dat je meer mag lenen als je de energieprestatie van je huis sterk verbetert. Dit is ook uit te leggen omdat je maandlasten dalen door een lagere energierekening. Dit geld kun je gebruiken voor het betalen van rente en aflossing van je hypotheek. Een constructie die we als verhuurders kennen als Energie Prestatie Vergoeding (EPV);
• Maak het OZB-tarief afhankelijk van de energieprestatie van je huis. Je betaalt minder naarmate je een beter geïsoleerd huis hebt;
• Ontwikkel programma’s voor particuliere eigenaren die vanwege het inkomen of de marktomstandigheden (krimp) niet kunnen investeren in hun huis en door de energietransitie in armoede terecht dreigen te komen;
• Voor woningcorporaties moeten investeringen in het energiezuiniger maken van de voorraad aftrekbaar worden van de verhuurdersheffing.

Kortom ideeën genoeg! We zullen allemaal een beetje pijn [13] moeten lijden. Aan de andere kant levert een beter geïsoleerd huis meer comfort op. En de energietransitie levert veel werkgelegenheid op. En de innovatie in de bouw, en installatiewereld wordt aangemoedigd.

Ben benieuwd wat het volgend kabinet gaat doen op dit gebied.

Ik denk dat ik maar eens voorzichtig ga kijken naar de kosten van een warmtepomp. De zonnepanelen liggen immers al op het dak van mijn rijtjeshuis met een A label.

Geraadpleegde bronnen

De klokken en klepels verwezen mij naar de echte kenners. Ik heb dankbaar gebruik gemaakt van wat openbaar beschikbaar was. Dank daarvoor! Speciale dank aan Stef Brandsema (adviseur duurzaamheid en innovatie bij Domesta) en Laetitia Ouillet (https://eriskgroup.com/) voor het meelezen en de waardevolle suggesties.

[1] https://vng.nl/artikelen/regionale-energiestrategie-res

[2] https://www.klimaatakkoord.nl/

[3] https://janwillemvandegroep.com/2021/03/10/waarom-we-in-2050-niet-gasvrij-hoeven-te-zijn/

[4] https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-broeikasgassen/hoofdcategorieen/welke-sectoren-stoten-broeikasgassen-uit-

[5] https://www.duurzaamgebouwd.nl/artikel/20201111-embodied-carbon-is-voor-jou-een-kans

[6] https://solarmagazine.nl/tags/t2/salderingsregeling

[7] https://deltacommunity.nl/stercore/

[8] https://www.dvhn.nl/economie/Dit-is-alles-wat-je-moet-weten-over-waterstof-26471292.html

[9] https://nl.wikipedia.org/wiki/Blauwe_waterstof

[10] https://www.wattisduurzaam.nl/15443/energie-beleid/tien-peperdure-misverstanden-over-wondermiddel-waterstof-2/

[11] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/rapport-opwekking-duurzame-elektriciteit-nog-veel-onzekerheden-bij-halen-doelstellingen-klimaatakkoord~b7e98c0d/

[12] https://www.tubantia.nl/enschede/twentse-samenwerking-in-waterstof-demcon-en-vdl-bouwen-elektrolyser~a35a9003/

[13] https://www.wattisduurzaam.nl/33866/featured/transitie-in-de-jaren-60-als-voorbeeld-voor-ons-afscheid-van-aardgas/

[14] https://www.eigenhuis.nl/energie/financieel/geld-lenen-voor-energiebesparing#/

april 2021, http://www.bertmoormann.blog