Kantelingen, decentralisaties, participeren, mantelzorgen, VOC mentaliteit, bezuinigen, crisis, verkiezingen, de gemeente, de provincie, Den Haag, bedrijven, uitvoeringsorganisaties, toezichthouders, fraudeurs, luchtkastelenbouwers. Bent u er nog?
De wereld staat op z’n kop. Niets is meer wat het was. Maar, kunt ú het nog een beetje volgen? Als piepklein radertje in het maatschappelijk systeem begin ik de weg kwijt te raken. Gek toch, dat je als professional het bijna ook niet meer kunt uitleggen?
We hebben het de afgelopen decennia zo ingewikkeld gemaakt dat het voor de overheid niet eens meer op een betaalbare wijze is te automatiseren. Een ingreep in het ene stelsel veroorzaakt een gat in een ander stelsel. Alles hangt samen, is met elkaar verbonden en is afhankelijk van elkaar gemaakt. De eigen bijdrage voor medicijnen stijgt, de zorgtoeslag gaat omhoog. De woningcorporaties moeten een heffing betalen waardoor huren en huurtoeslag worden verhoogd. Een bezuiniging op het ene departement leidt tot een kostenverhoging voor de andere. We zijn lekker druk en gefrustreerd maar het levert per saldo geen Euro op.
Alles is met elkaar verbonden, we hebben er een bord spaghetti van gemaakt. Communicerende vaten in optima forma.
Laten we omschakelen en het bekijken vanuit bedrijfskundig perspectief.
We zijn het er volgens mij wel over eens dat de noodzaak groot genoeg is om het systeem te veranderen. Met zoveel stelselwijzigingen en bezuinigingen rekken we het systeem zodanig op dat het breekt.
We hebben de maatschappij zo ingewikkeld georganiseerd dat het veel weg heeft van een driedimensionale matrixorganisatie. Vergelijk het met de kubus van Rubik, een populaire puzzel uit de jaren 80. De vlakken worden gevormd door een mix van mensen, geld, organisaties, politiek, bestuur en toezicht. Het oplossen van deze puzzel is voor de meeste mensen een hels karwei. Hoe zit het met de oplosbaarheid als we één van de vlakken veranderen tijdens het spel?
In feite kun je de verkiezingen beschouwen als het veranderen van één van de zijden van de kubus terwijl je aan het draaien bent om alle vlakken in het gareel te krijgen. Dit helpt niet bepaald in het oplossen van de puzzel. Dan kunnen we ons ook voorstellen wat de impact van een crisis is terwijl we aan het puzzelen zijn. Dan veranderen bijna alle vlakken en zal de kubus z’n vorm verliezen. Er is niks meer mee aan te vangen en kun je hem weggooien.
Volgens mij kunnen we de uitdagingen van vandaag niet aan de politiek overlaten maar kunnen we ze beter op een bedrijfskundige manier oplossen. Ik durf te stellen dat ons land meer verstandige bedrijfskundigen telt dan kundige politici.
Laten we de driedimensionale kubus van Rubik inruilen voor een degelijke doos Lego. De eerste aanschaf uit het Lego schap is altijd de basisplaat. Op deze basis kun je vervolgens een stevig fundament van Legostenen bouwen. Dit fundament kunnen we vergelijken met een organisatie.
Als we verstandig zijn kijken we eerst of er voldoende klanten zijn om het fundament in de toekomst de hoogte in te laten groeien. Zijn deze klanten er, en, hebben ze zelf, of toegang tot, geld om de producten of diensten van de organisatie af te nemen?
Als we dat hebben onderzocht en de antwoorden zijn positief dan passen we Mc Kinsey’s 7S model toe om het fundament te versterken. Hoe gaan we de klanten tevreden stellen? Wat zijn onze kernwaarden waarmee we herkend willen worden? Hebben we goede mensen? Beschikken ze over de juiste vaardigheden? Op welke wijze motiveren we onze mensen? Kunnen we een passende organisatiestructuur verzinnen? Hebben we de juiste gereedschappen in huis om de mensen hun werk goed te laten doen?
Als dit is gerealiseerd is er sprake van een sterk fundament en kunnen we de organisatie laten groeien. Gaat de organisatie te ver de hoogte in en loopt de stabiliteit (bestuurbaarheid) gevaar? Stop dan met groeien en bouw een nieuw sterk fundament.
Deze strategie is ooit bedacht door ICT ondernemer en zelfbenoemd organisatiegoeroe wijlen Eckhart Wintzen. Volgens Wintzen heeft elke organisatie een maximale omvang waarbinnen mensen optimaal functioneren, de bestuurbaarheid op orde is en klanten tevreden zijn. Gevolg: kleinere organisaties, dichter bij de mens, bestuur op afstand, wendbaarder voor verandering.
Het systeem van Wintzen evolueert verder. Op dit moment zijn zelfsturende teams hot. Deze teams vinden haar oorsprong in de auto-industrie waar ze hebben bijgedragen aan het reduceren van de complexiteit voortvloeiend uit de nagenoeg onbegrensde keuzevrijheid van opties door klanten, ook wel mass-custimization genoemd. Dit systeem heeft er voor gezorgd dat de Volkswagen groep 4 merken winstgevend kon maken, de ontwikkeling van auto’s goedkoper en sneller werd en dat er veel meer modelvarianten mogelijk waren.VW is inmiddels de grootste in de wereld.
Het duurt altijd een aantal jaren voordat dit soort ontwikkelingen doordringen tot andere industrieën. Het is op dit moment de basis van het succes van Buurtzorg. Buurtzorg maakt deel uit van het zelfde systeem als traditioneel georganiseerde zorgaanbieders maar heeft de verantwoordelijkheden laag in de organisatie gelegd. Hierdoor is de klant beter af, de werknemers presteren optimaal en worden niet belast met overbodige bureaucratie.
Maar ergens maken deze zelfsturende teams contact met de bestaande systemen, zeg maar met een steentje op het vlak van een Rubik kubus. Dan stagneert de voorsprong en kunnen we stellen dat het systeem het eind van z’n levensduur heeft bereikt.
Houdt het met Buurtzorg en z’n zelfsturende teams dan op? Ik denk het wel. Er zijn bewegingen zichtbaar richting Lean Management. Ook afkomstig uit de autoindustrie maar meer geënt op kwaliteit, tegengaan van verspilling en efficiency. Ik denk niet dat we in het maatschappelijk leven zullen profiteren van deze beweging. Volgens mij is de maatschappelijke sinaasappel uitgeperst. Er zit niet meer in. Hoogste tijd dus voor een nieuwe start.
Het systeem is dus failliet. We kunnen er in de toekomst niets meer mee zonder dat er ergens anders iets vastloopt. Dit betekent het einde van de overheid en de democratie zoals we dat nu kennen.
De overheid is ooit begonnen bij de individu. Op een bepaald moment was het handig om zaken samen te regelen. Zo werd de gemeente geboren. Veel gemeenten maken een provincie, veel provincies maken een land. En toen waren we het individu kwijt en herkende niemand zich meer in het systeem. Het is 2013.
Tijd dus om te ont-wikkelen.Van centraal naar decentraal, van collectief naar individu. Het wordt weer zo als het ooit was. Een mooie gelegenheid om opnieuw te beginnen. Laten we niet dezelfde fouten opnieuw maken. Leeg het bord spaghetti in de biobak en laat de keuken een bord asperges klaar maken. Simpel en overzichtelijk. Als het bord te klein is zetten we er gewoon een nieuw bord naast.
